Переводчики с бурятского яз. / на бурятский яз.
Буря́тский язык — язык бурят и некоторых других народов монгольской группы. Один из двух (вместе с русским языком) государственных языков Республики Бурятия.
Бурятский язык распространён преимущественно в Бурятии, Забайкальском крае и Иркутской области.
Показать полностью.
Буряты населяют таёжную и подтаёжную полосу северной Монголии вдоль российской границы в Дорнод, Хэнтий, Сэлэнгэ и Хувсгел аймаках, а баргуты — в Хулун-Буирском округе Автономного района Внутренняя Монголия на северо-востоке Китая (некоторые источники квалифицируют язык баргутов как диалект монгольского языка).
Общее число говорящих на бурятском языке — около 283 тысяч человек (2010), в том числе в России — 218 557 (2010, перепись), в Китае ок. 18 тысяч, в Монголии 46 тысяч.
Бурятский язык выполняет функции общения во всех сферах обиходно-бытовой речи. На литературном бурятском издается художественная (оригинальная и переводная), общественно-политическая, учебно-научная литература, республиканские («Буряад үнэн») и районные газеты, работают оперный, драматический театры, радио, телевидение.
В Республике Бурятия во всех сферах языковой деятельности функционально сосуществуют бурятский и русский языки, которые с 1990 года являются государственными языками, так как основная масса бурят двуязычна. Устав Забайкальского края устанавливает, что «на территории Агинского Бурятского округа наряду с государственным языком может использоваться бурятский язык». Устав Иркутской области устанавливает, что «органы государственной власти Иркутской области создают условия для сохранения и развития языков, культур и иных составляющих национальной самобытности бурятского народа и иных народов, традиционно проживающих на территории Усть-Ордынского Бурятского округа».
Айк Степанян запись закреплена
Елена Шалыгина запись закреплена
Абарбан Купипов 
запись закреплена
запись закреплена
Егор Коровин запись закреплена
Мария Червякова запись закреплена
Юрий Токтонов запись закреплена
Polina Zhilyakova запись закреплена
Хотите войти в историю? Станьте частью проекта о языках России!
Хотя русский язык и является государственным на территории Российской Федерации, наша страна говорит на многих языках. Ученые насчитывают более 150 языков, а с учетом диалектов и наречий — порядка 300. Каждый из языков России — от тех, на которых говорят миллионы людей, до тех, что находятся на грани исчезновения, — несет в себе часть культурной идентичности всей страны.
Показать полностью.
Понимая это, образовательная платформа ПостНаука совместно с ведущими учеными запускает проект «Языки России» — https://postnauka.ru/yazrus — большую мультимедийную «энциклопедию» о языках, на которых говорят сегодня или говорили последние столетия жители России, — энциклопедию не в строгом смысле этого слова: в основу нашего проекта лягут не только сухие данные, которые можно найти в учебниках и научных статьях, но и живые истории о языке от исследователей, изучающих этот язык.
Мы будем очень рады помощи волонтеров, готовых записать живую речь носителей бурятского языка. Если вы или ваши родители, бабушки, дедушки, друзья или знакомые говорят на одном из языков России, вы можете стать участником проекта «Языки России».
Обратите внимание, что передача прав на мультимедийные файлы будет осуществляться с заключением специального соглашения.
Что нужно сделать:
Шаг 1
Запишите 1-минутное аудио с рассказом на языке, указанном выше, на одну из тем:
— о традиционном национальном блюде;
— ремесле;
— или вашем населенном пункте.
Формат аудиозаписи может быть любым.
Шаг 2
Вышлите письмо на почту yazrus@postnauka.ru с аудиозаписью, а также:
— именем, возрастом и родом занятий говорящего;
— согласием на передачу прав на мультимедийные файлы.
Как заполнить согласие? Есть два варианта:
1) Заполнить выделенные желтым пропуски (имя и данные паспорта), распечатать, подписать и поставить дату, выслать нам скан.
2) Заполнить выделенные желтым пропуски, все скопировать, вставить в текст письма и отослать его нам.
К сожалению, мы не сможем опубликовать записи низкого качества.
Мы отразим ваше участие в подготовке аудиоматериалов на страницах проекта «Языки России».
РУССКО-БУРЯТСКИЙ РАЗГОВОРНИК
Здравствуйте! Сайн байна! (Мэндэ амар!)
Разрешите познакомиться Тантай танилсахыемни
Меня зовут Петр Би Петр гэжэ нэрэтэйб
Моя фамилия Иванов Фамилимни Иванов
Отчество у меня Алексеевич Алексеевич гэжэ обогтойб
А как вас зовут? Та хэн гэжэ нэрэтэйбта?
Меня зовут Намжилма. Минии нэрэ Намжилма
Как ваша фамилия? Та хэн гэжэ фамилитайбта?
Моя фамилия Гармаева Фамилимни Гармаева
Как ваше отчество? Хэн гэжэ обогтойбта?
Мое отчество Нанзатовна Нанзатовна гэжэ обогтайб
Я очень рад, что познакомился Тантай танилсаһандаа
Какая у вас национальность? Та ямар яһанайбта?
По национальности я бурятка Би буряад яһанайб
Кто вы по национальности? Та ямар яһанайбта?
Я по национальности русский Би ород яһанайб
Сколько вам лет? Та хэдытэйбта?
Мне сорок два года Би дүшэн хоертойб
Откуда вы приехали? Би Москваһаа ерээб.
Как вы доехали? Харгыдаа һайн ябаагтү?
Спасибо. Доехал хорошо Һайн даа. Яһала һайн ябааб
Какие языки вы знаете? Та ямар хэлэ мэдэхэбта?
Я владею русским языком Би ород хэлэ мэдэхэб
Я не понимаю по-бурятски Буряад хэлэ мэдэхэгүйб
А вы какие языки знаете? Та ямар хэлэ мэдэхэбта?
Я знаю русский и бурятский Би буряад, ород хэлэ мэдэхэб
Очень прошу Вас научить меня Намайе буряадаар хэлэжэ
разговаривать по-бурятски һургахыетнай гуйнаб
Я постраюсь научить вас Би таниие буряад хэлэндэ
бурятскому языку һургажа үзэһүүлби даа
Я очень рад Би ехэ баяртай байнаб
Чтобы научиться говорить на Буряад хэлэ мэдэхын тула
бурятском языке, нужно буряадаар ходо хөөрэлдэхэ
чаще говорить на нем хэрэгтэй
Я считаю, что ваше мнение Танай һанамжа тон зүб.
До свидания! Баяртай
У Вас на вопрос «Как вас зовут» не перевод, а ответ!
перевидите на бурятский»»»»» Кабанский район был создан 26 сентября 1927 года. Территория – 13 470 кв.км. Население – 70 тыс. чел. Районный центр – с. Кабанск. По территории района проходит федеральная автотрасса «Байкал» и Восточно-Сибирская железная дорога. Административный центр Кабанск отдален от магистралей на 7 км. Расстояние до города Улан-Удэ по автотрассе – 120 км.
здравствуйте. что значит имя Налхан в переводе с бурятского? спасибо
Как написать на бурятском языке домашняя работа
Түрэһэн үдэртэ хэрэглэмээр үреэлнүүдһээ
Баяр ехэтэ олон нүхэдтэй болоорой,
Баясхалан ехэтэ амараг ханитай болоорой.
Наранда адли гэрэлтэжэ ябаарай,
Набшаһанда адли һалбаржа ябаарай,
Найр зугаагаар дүүрэн ябаарай,
Наһатай нүхэдөө хүндэлжэ ябаарай.
* * *
Yүрэй сайхые талада угтаарай,
Yеын гансые залуудаа золгоорой.
Аба эжыгээ хүндэлэн ябаарай,
Арад зонтоёо нэгэн ябаарай.
* * *
Yбэр дээрээ үргэһэн
Эжыгээ һанажа ябаарай.
Эжэлтэй нүхэртэй боложо,
Энхэ түрэеэ нэрлүүлээрэй.
Альган дээрээ үргэһэн
Абаяа һанажа ябаарай,
Арадтаа хүндэтэй ябажа
Ашата гуламтаяа нэрлүүлээрэй.
* * *
Солбон шэнги гэрэлтэжэ ябаарай,
Соморлиг шэнги дэлгэржэ ябаарай,
Сог һүлдэтэй мандажа ябаарай,
Солоо сэргэлэн бадаржа ябаарай.
* * *
Ашата Абынгаа
Алдар һайхан нэрые
Олон жэлдэ нэрлүүлжэ,
Омог сарюун ябаналта.
Нангин нэрэ түрыень
Найман зүгөөр үргэжэ,
Арад зоной сэдьхэлдэ
Алтан зула болгоолта.
* * *
Yшөө олон жэлнүүдтэ
Yндэр һайхан заяатай,
Элүүр энхэ, амгалан
Энэ дэлхэй гэшхыта!
* * *
Ядарал гээшые мэдэнгүй
Ямба хүндэ ехэтэй
Ябахатнай болтогой!
Хүшэр, орёо байдал соо
Харгы замаа алдангүй,
Хүнэй дунда жаргалтай
Хүхюун зандаал ябыт даа!
40 НАҺАНАЙ ОЙН БАЯРТА
Олзо салин элбэгтэй,
Олоной хэрэгтэ урагшатай
Омог дорюун байдалтай
Олон жэлнүүдтэ жаргаарай!
Инаг хайрата.
Газар дэлхэйдэ хүн бэеэ хүндэлжэ,
Ганса наһанай нангин ойгоо тэмдэглыт!
Yшєєл тэды һаруул һайхан жэлнүүды
Yри бэеын альган дээрэ үнгэргыт!
Ошоһон наһаяа шаналжа, гунигта абтангүй,
Оршолон замбиин бэлэг гэжэ сэгнэгты!
Алтан дэлхэйһээ үргэмжэтэй,
Амар мэндэ, жаргал эдлэн ћуугыт даа.
* * *
50 наһан гээшэмнай
Таатай урин хаһал даа:
Хараалһанаа бэелүүлхэ,
Хахарһанаа халаха.
Һанаһанаа һарбайха,
Һандарһанаа һэльбэхэ.
Иимэ удхатай хаһаартнай
Yнэн зүрхэнһөө амаршалаад,
Аманай баян хэшэгтэй,
Абдар дүүрэн зөөритэй,
Эрдэмэй эрхим бэлигтэй,
Эбтэй олон хүүгэдтэй
Энхэ жаргажа һуугыт даа,
Элүүр сарюун ябыт даа гэжэ хүсэе!
* * *
Yдэр бүхэндэ жаргалай һайханиие үзэжэ,
Yглөө бүхэндэ наранай һайханиие хаража,
Yреэлэй һайханиие ходо шагнажа,
Yндэр наһа наһалжа,
Yри хүүгэдтээ туһалжа,
Yетэн нүхэдтөө хүндэтэй,
Yнэр баян һуугыт даа!
* * *
Табин наһанайнгаа дабаан дээрэ
Таамнай гарабат.
Эрдэм, ажалай эршэ соогуур
Эрмэлзэжэ ерэбэт.
Уран һайхан буряад хэлэеэ
Ухаалан шэнжэлнэт.
Арад зонтоёо алхасаа нэгэдүүлэн,
Амжалтаарнь омогорхонот.
Алтан ойнтнай дабаан дээгүүр
Арюун наран туяарна.
Дабаанай саана үшөө дабаан,
Дайдын саана үргэн дайда –
Дабшажал ябыт даа урагшаа!
* * *
Табан үнгын сэсэгүүд
Тала газараа шэмэглэг,
Табин наһанай баяр
Танай наһа шэмэглэг.
Долоон үнгын һолонго
Добо талаяа шэмэглэг,
Далан наһанай жаргал
Танай наһа шэмэглэг.
Найман үнгын сэсэгүүд
Нарата талаяа шэмэглэг,
Наян наһанай баяр
Танай наһа шэмэглэг.
Зургаан үнгын сэсэгүүд
Зуһалан газараа шэмэглэг,
Зуун наһанай жаргал
Танай наһа шэмэглэг.
* * *
Хори гаран наһандаа
Хуби заяагаа холбоолди.
Yнгэрөөл олон жэлнүүд –
Yндэр набтар хүтэлнүүд.
Наһанай үндэр дабаанда
Нэгэ жэгдээр жүдхөөлди.
Зоной жиирээр ябажа,
Жаран наһаяа хүсэбэлши.
“Бүлын жаргал гээшэ
Бэе бэеэ хүлеэхэ” –
Нангин энэ һургаалые
Наһан соогоо сахяалди.
Эды олон жэлнүүд соо
Элдэб үенүүд үнгэрөө.
Хүндэ хүшэр сагуудшье
Хүрдэ шэнгеэр эрьелдээ.
Хорбоо юртэмсын хогоосони
Хоюуландаа үзөөбди, зүгөөр
Сэдьхэл гээшэ хомхой даа:
Саашань хүрөө гэхэгүйш.
Дуранай арюун дэльбэхэн
Дорюун хөөрхэн ашанараа
Дэлхэйн дэнзэ шэнгеэр
Дэмы бэшэ һананабди.
Али нэгэеэ орхижо,
Алтан дэлхэйһээ холодонгүй,
Ашанараа айл болготороо,
Амиды мэндэ ябаһайбди.
* * *
Баруун таладаа
Бурхан сахюусатай,
Зүүн таладаа
Зонхобо бурхантай,
Орой дээрээ
Одо заяатай,
Һүнэшэгүй һүлдэтэй,
Буурашагүй буянтай,
Даашагүй даллагатай,
Дабашагүй хэшэгтэй,
Тэнгэриһээ тэдхэмжэтэй,
Yлгэн дайдаһаа
Yргэмжэтэй
Ябахатнай болтогой!
* * *
Аха захатамнай хэтэдээ
Арадтаа хүндэтэй ябыт даа.
Зол заяатай, амар амгалан
Элүүр энхэ һуугыт даа!
Yтэлһэн тэмдэг шарайдаа
Yгыл зандаа һуугарайт.
Зугаатай, сэсэн ахамнай,
Зуугаадтай болотороо жаргаарайт!
Танайнгаа хэшэг буяниие эдлэжэ, һайхан абари зангыетнай, ухаатай зүбшэл заабаринуудыетнай сэгнэн хододоо ябадаг үхибүүдтнай ута наһа, удаан жаргал, элүүр мэндые хүсэнэ.
* * *
Газар дэлхэйдэ хүн бэеэ хүндэлжэ,
Ганса наһанай нангин ойгоо тэмдэглыт!
Yшөөл тэды һаруул һайхан жэлнүүды
Yри бэеын альган дээрэ үнгэргыт!
Ошоһон наһаяа шаналжа, гунигта абтангүй
Оршолон Замбиин бэлэг гэжэ сэгнэгты!
Алтан дэлхэйһээ үргэмжэтэй
Амар мэндэ, жаргал эдлэн һуугыт даа!
Һаруул бодолтой,
Һайхан һанаатай,
Сэсэн үгэтэй,
Сэбэр сэдьхэлтэй,
Наартай, зугаатай,
Налгай жаргалтай,
Элбэг баян,
Элүүр мэндэ,
Энхэ амгалан
Ажаһуухатнай болтогой.
* * *
Аба, эжы хоёройнгоо
Алтан шэнги һургаал дагажа,
Ашата хэрэгынь үргэлжэлүүлжэ,
Алдарта нэрыень нэрлүүлжэ,
Аха эгэшэнэрээ дахажа,
Арадаа дүүнэрээ дахуулжа,
Һайхан заншалаа золгуулан
Ябыт даа!
60 НАҺАНАЙ ОЙДО
Хүндэтэ манай эжымнай,
Хайрата һайхан теэбиимнай,
Хүрьһэтэ алтан дэлхэй дээрэ,
Хүхэ номин огторгой доро
Хүжэ шэнги агаараар амилжа,
Хүбүү, басагадаа,
Аша, гуша, зээнэрээ баясуулан,
Yшөөл олон жэлдэ
Хүл хүнгэн ябыт даа.
Yлгэн һайхан тоонто дайдадаа
Yлгын дууе шагнан тэнжээт.
Элдин дэлюун энхэ тайгадаа
Эрын соло эдлээт.
Ошоһон жэлнүүд эрьен ерэжэ,
Ойндотнай һэргэн дуулана.
Yндэр наһанай табсан
Yзэгдэжэл эхилбэ гээшэ ха.
Yзэһэн хараһанаа, ажалай соло
Yндэжэ ябаһан үхибүүдтээ
Yгэлэн хэлэжэ ябыт даа.
Зоной хэрэгтэ бэеэ үгөөлта,
Зориг түгэлдэр энэ хүрөөлта,
Хүндэ ажалһаа зүрхэ алдаагүйт,
Хүсөө гамнаагүйт, эсээ сусаагүйт.
Жара наһанай жаргалда хүрэбэт,
Жаргалтай хаһа танда ерэбэ.
Гол угаа дамжуулха,
Гуламта сахиха хүбүүдээрээ,
Уян нугархай,
Урин сэбэр басагадаараа
Омогорхожо, баярлажа,
Олон жэлдэ омог дорюун һуугыт даа.
«Эрдэм бэлиг – эрхим баян» – гэһэн
Элинсэгэймнай үгэ бии юм.
Арад зоной дунда ажалай үргэн замые
Алдар нэрэтэйгээр эдлээлта.
Мүнөөдэр, танайнгаа 60 наһанай ойн баярай үдэртэ,
Манай зүгһөө хэлэхэ үреэл иимэ байна:
Он жэлэй ошохо бүри
Омог дорюун зандаа,
Һара, жэлэй ошохо бүри
Һайхан сарюун зандаа,
Yдэр бүри жаргал үзэжэ,
Буянгаа эдлэжэ,
Yшөөл олон жэлнүүдтэ
Ара үбэрөөрөө, аша зээнэрээ тойруулан,
Сээжэ һонор, сэдьхэл арюун,
Ута наһатай, удаан жаргалтай
Һуухыетнай хүсэнэбди!
* * *
Жара наһанайтнай жабхаланта наран
Жалгын оройдо жарган мандаба –
Хэмжүүртэ жэлнүүдэй хэтын жаргал хэлбын эрьебэ.
Залуу нүхэдтөө дүршэлөө залгуулжа,
Залиршагүй мэндэ ябагты!
Ажалша зоной ажал хэрэгтэ
Анхарал золтой ажаһуугты!
* * *
Жороо мориной жолоо барижа,
Олон зоной ударидагша боложо,
Гараа холотороо ажал хэжэ,
Жаран наһанайнай жаргалда хүрэбэт.
Дэмбэрэлтэ һайхан энэ үдэрөөртнай
Доро дохин халуунаар амаршалаад,
Зудгүй газарта зуһажа,
Зоболонгүй газарта жаргажа,
Yри хүүгэдтээ үргүүлжэ,
Газаагаа гайгүй,
Гэртээ гэнэгүй
Yдэр бүри үнэтэй үгэ шагнажа,
Наранай толон соо
Наһанай үндэрые дабажа,
Ябахатнай болтогой!
* * *
Һүнэшэгүй һүлдэтэй,
Зайлашагүй заяатай,
Даашагүй далгатай,
Дабашагүй хэшэгтэй,
Буурашагүй буянтай,
Мүнхэ нэрэтэй,
Мүнгэн жолоотой
Ябахатнай болтогой!
– гэжэ үреэнэбди!
* * *
Хүрьһэтэ дэлхэйдэ
Хүн боложо түрөөд,
Хүмүүн бэеэ хүсөөд,
Хүлэгэй туруунһаа таһарангүй,
Хүнэй хүбүүдһээ дутангүй,
Һургуули һудар үсэдөөр үзэжэ,
Һураһанаа һургаал болгожо,
Дуулаһанаа дүршэл болгожо,
Альгаа холотороо,
Ажал хэжэ,
Хүлһөө гоожотороо,
Хүдэлмэри хэжэ,
Хүн бэеэ хүдэржөөлта.
Оролдожо ябаһыетнай
Олон зомнай сэгнэдэг.
Нэтэрүүгээр хүдэлһыетнай
Наһатайшуулнай дурдадаг.
Аглаг дэлхэйдэ
Түрэһэн үдэрөөртнай,
Жаран наһаартнай.
Амаршалаял даа танаа
Уг гарбалайнгаа
Ургахые харагты.
Yри бэеынгээ
Yнэржэхые харагты.
Yхэр малайнгаа
Yдэхые харагты,
Yлэһэн наһандаа
Yлзытэй ябагты.
Хүрьһэтэ алтан дэлхэй дээрэ,
Хүхэ мүнхэ огторгойн наран доро
Yри хүүгэдээ үргэжэ,
Yндэр наһатай болобот.
Сэсэг ногоон дайдадаа
Сэдьхэн дуулажа ябыт даа!
Аялга хонгёо энэ замдаа
Аятай зугаатай хододоо ябыт даа!
Буряад дуунайнгаа аялга
Баяртай золтой хододоо
Нүхэд, зонойнгоо дунда
Хүхюутэй дуулажа ябыт даа!
Харахада шарайтнай залуу зандаа,
Шандааһантнай шанга зандаа,
Нарата олон жэлнүүдтэ
Амар амгалан ажаһуугты!
Жаран жэлэй жаргал эдлэжэ,
Наян жэлэй найр үзэжэ ябагты!
* * *
Жаргалта 60 наһанайтнай
Жабхаланта түгэс ойгоортнай,
Дуран сэдьхэлэйнгээ оёорһоо
Доро дохин амаршалнабди.
Ажал дээрээ амжалтатай,
Арад зондоо суутай,
Хүдэлмэри дээрээ урагшатай,
Хүндэтэй солотой ябаналта.
Бэрхэтэй хүшэр жэлнүүдтэ,
Бэлигтэй зоригтой ажаллажа,
Түрэл нютагайнгаа байдалые,
Түбхинүүлэн арьбажуулалсаалта.
Арадай түлөө оролдоһонтнай,
Аша буян болохол,
Бүгэдын хэрэгтэ хабаадаһантнай
Буян хэшэг болохол.
Түлижэ байһан галтнай
Түмэн жэлдэ бадараг лэ,
Байрлажа һууһан гэртнай
Бадма сэсэгээр дэлгэрэг лэ.
Yргэн сагаан нютагтаа
Yри хүүгэдтээ үргүүлжэ,
Ута наһа наһалжа,
Удаан жаргажа һуухатнай болтогой!
65 НАҺАНАЙ ОЙДО
Жаргал түгэс мүнөөдэрэй оршомдо
Жаран табан наһанайтнай
Мүндэлһэниинь һайхан.
Сэсэгэй баглаашуу арюухан баяраар
Сэдьхэлэй оёорһоо амаршалнабди!
Наһанайтнай харгы зам
Найдамтай зохидоор зурыгаал,
Наһаараа хэһэн ажалдатнай
Талаан бэлигтнай тодороол!
Жаран табанайнгаа дабаае дабан,
Жаргал тэгшэ, үнэр баян ябаналта,
Урдатнай үшөөл олон дабаан бии.
Наһанайнгаа найдамтай нүхэртэй
Налайжа тэдэниие дабахалта!
Yглөө бүри наранай гарахые угтажа,
Yдэр бүри үреэлэй һайханиие дуулажа,
Yшөөл олон жэлдэ жарган
Ажаһуухыетнай үреэнэбди!
Yргэн дэлхэйһээ үргэмжэтэй,
Yндэр тэнгэриһээ үршөөлтэй,
Эртын наранһаа эмнэ абажа,
Эхэ газарһаа хүсэ абажа,
Гай гашалан үзэнгүй,
Гэр бүлэдөө жаргалтай,
Зээ гушануудаа хаража,
Сагай хүшэртэ дарагдангүй
Ажаһуухатнай болтогой!
Залуу гүлмэр наhандаа
Залхуурангуй оролдожо,
Оёдолшоной мэргэжэлы
Одоол өөрөө шудалаат.
Уран гарайтнай бэлиг
Угай танай шанар лэ,
Оёhон булган малгайнууд
Олон зонии шэмэглээ.
Аяа хайрата нүхэрөө
Альган дээрээ үргэжэ,
Далан табанайнь дабаае
Дабажа гараhан буянтайт.
Долоон үнгын һолонго
Добо талые шэмэглэг лэ,
Далан наһанай жаргал,
Танай наһа шэмэглэг лэ.
Yлзы һайхан нютагтаа
Аша зээнэрэйнгээ дунда
Сээжэ дүүрэн, сэнгүү
Сэдьхэл дүүрэн, золтой
Дуу домогтой,
Зугаа найртай,
Гасалан гашуудал үзэнгүй,
Хүл хүнгэн, амгалан тэнюун
Ажаһуухатнай болтогой!
Үреэлнүүд
Айлдаа амараг ябаарай,
Зондоо зохид ябаарай.
Дээрэһээшни бурхан татан ябаг,
Дороһоошни зон үргэн ябаг.
Буурал сагаан үһэн
Толгойдошни байг,
Буян сагаан наһан
Бэедэшни байг.
Аяндаа зөөлэн ябаарай,
Ашанартаа хүндэтэй ябаарай.
* * * *
Хоймороороо дүүрэн
Хоёр хушуун үри үдхэ,
Хотоороо дүүрэн
Табан хушуу мал үдхэ.
Зэлэ һунгама баян болоорой,
Зэргэ һунгама үнэр болоорой.
Үдэр бүри юрөөл баярые дуулажа байгаарай,
Һара бүри һайн заяа оршожо байгаарай.
Найман Намсарай мэтэ баян болоорой.
Найдан жүдэн мэтэ үнэр болоорой.
Хуһан сагаан ургаяа шэрэн ерээрэй,
Хун сагаан хонидоо хурайн ерээрэй,
Адуугаа танишагүй баян болоорой,
Ашаяа танишагүй үнэр болоорой.
Загалтнай хүсэжэ байг,
Заяантнай орожо байг!
Буга шэги ута наһатай,
Буха шэнги бүдүүн хүзүүтэй болоорой!
* ** *
Найдандал баян боло,
Намсарайдал үнэр боло.
Газартаа мүргэжэ, галбагай жарга.
Хүнэй хүбүүн богоһышни элээг,
Хүлэгэй хүбүүн сэргышни элээг.
Ута наһа наһала, удаан жаргал жарга.
Шулуугүй газарта бууса заһа,
Шоногүй газарта мал үдхэ.
Хада гэшхэбэб гэжэ, халюу гэшхэжэ ябаарай.
Бута гэшхэбэб гэжэ, булга гэшхэжэ ябаарай.
Атар газарай ногоондо адли халюуран жарга,
Арбан табан һарада адли галмайран жарга.
Боориһоо халтирхагүй туруу туруулэн жарга,
Бурханһаа алдуурхагүй нэрэ абан жарга.
Халуундаа һууха хүбүүтэй жаргаарай,
Хадамда ошохо басагантай жаргаарай.
Абаяа дахаха хүбүүтэй жаргаарай,
Эжыгээ дахаха басагатай жаргаарай!
*** *
Шаата сэмгэ
Барижа байгты!
Шалханаг хүбүү
Гаргажа байгты!
Можо сэмгэ
Залажа байгты!
Муяа хүбүү
Асаржа байгты!
*** *
Хүбүү гаргажа,
Хүдэһэ оёжо байгты!
Аха дүүгээ ялайлгажа,
Амитан зоноо баярлуулжа байгты!
*** *
Агтан мори унаһантнай
Агтын түрүү болоһой даа,
Албатай хүбүү бариһантнай
Абай түрүү болоһой даа.
*** *
Хүрин мори унаһантнай
Хүлэгэй түрүү болоһой даа,
Хүжүүн хүбүү бариһантнай
Хүнэй түрүү болоһой даа.
****
Сайдууд, түшэмэд, тайжанар,
Арад зон мүнхэ
Амар амгалан болтогой.
Үндэр мундаргайн хормойгоор,
Баргажан мүрэнэй хойгуур,
Хүлэг хурдан унагад
Бай буляалдан харайбат,
Табан эсэгэйн хүшэтэй хүбүүд
Хүшэ гарган барилдабат,
Мэргэн шадалта хүбүүд
Бай буляалдан харбабат.
Хартаганаата газараар харайлдажа,
Харгуй гарган ерэбэт,
Харанхуй һүниие
Гэгээрүүлэн ерэбэт,
Шэбэр газараар харайлдажа,
Шобхо тооһо татан ерэбэт,
Гэгээн сагаан үдэриие
Харанхуйлуулан ерэбэт,
Дүрбэн хара туруунһаан
Дүлэ гарасаран харайжа ерэгшэ,
Дүшэн сагаан шүдэнһээн
Гал сахилгаан харайжа ерэгшэ,
Боро азаргайн хүбүүн,
Борогшо гуунэй унаган.
Магнай дээрээ мэнзэтэй,
Ташаан дээрээ тамгата,
Хиидхүүр шэнгэн дэлһэтэй,
Шодом хара һүүлтэй,
Хоёр хурса шэхэтэй,
Түргэн түргэн харайхадашни
Тэбшын шэнээн дагнаһан
Эндэ тэндэ ооборлуулна,
Абалсан абалсан харайхадашни
Аянайн шэнээн дагнаһан
Эндэ тэндэ ооборлуулна,
Огторгойхоо бороон орог
Уулахаа манан гараг
Талахаа таряан ургаг
Шулуунхаа сэсэг бадараг лэ!
Үргэн дайдын хүрьхэн дээрэ
Үнэр ябаха болыт
Мандаха наранай туяан дор
Мэндэ ябаха болыт!
Дуулим таламнай сэсэглэжэ байг лэ!
Адуухан малнай атарлан бэлшэг лэ!
Уха голнай харьялжа байг лэ!
Тохо зөөхэй дэлбэржэ байг лэ!
Ой тайгамнай үтхэржэ байг лэ!
Ан гүрөөхэн удэжэ байг лэ!
Айл аймагнай амгалан хууг лэ!
Аба эжымнай энхэрэн яваг лэ!
Үргэн ногоон газар дээрэмнай
Үлзы тайбан байг лэ, мүнхэдөө
Үер толоноор үе мүнхэдөө
Үлгэн дэлхэймнай гэгээрхэй!
2. Аба эжын дайда аглаг тенюүн нютагнай
Аба эжын үреэлтэй
Аглаг тенюүн нютагнай
Ажалша бэрхэ зоноороо
Ашата орондоо суурхаг лэ!
Хабтагай хайхан тоонто нютагнай
Хагдаараашье, гандангүй байг лэ
Ханилхан хайратай нүхэртэйгөө
Хүгшэртэрөө жаргажа хуугты хододоо!
Үргэн хайхан тоонто нютагнай
Үбхээреешье гандангүй байг лэ
Үелхэн хайратай нүхэртээеэ
Үтэлтэрөө жаргажа хуугты хододоо!
Үтэхэн бодохон нютагаа
Үргэжэ хододоо ябаарай
Гарахан түрэхэн нютагаа
Харалсажа хододоо ябаарай!
Үбгэд хүгшэдөө хүндэлхэдөө
Үен аханайтнай бэлэг
Хүбүүд басагадные үргэхэдөө
Хүндэтэй эжы абанарай нэрэ!
Эжы абынгаа дайдада
Эзэн боложо хуугты
Энхэ заянда найдан
Этигэлтэй дуулж ябагты!
Баабайнгаа нютагта баян боложо
Эжынгээ нютагта эрхим боложо ябагты!
Үргэн сагаан нютагтаа
Үбгэн боложо жаргаарайгты!
Тэбхэр хайхан нютагтаа
Төөдэй боложо жаргаарайгты!
Гэгээн энэ дэлхэйдээ
Гэрэл татан ябагты
Ягаан энэ дэлхэйгээ
Ямба ёхоор эдлэгты!
Үбгэн хүнийе дүүгэй ёхоор хүндэлжэ
Үншэн хүнийе абын ёхоор хайрлагты!
Хамагай түлөөдэ оролдосо ехэтэй
Хангай дэлхэйдээ эзэн бологты!
Бий бэлэгтэй, дүүрэн хэшэгтэй
Саяан үндэр уулын оройдо
Наранай гэрэл сасархан мэтэ
Сэсэгтэ хайхан дэлхэй дээрэ
Наян үнгын сэсэг дэлгэрхэн мэтэ
Эжы абынга нютагта
Энхэ хайхан жаргаха болтогой!
Байгал номин далай шэнди
Оёорхоо тунгалаг
Бархан үндэр уула шэнди
Орьёлхоо тунгалаг
Буряадангаа гал гуламта
Бата бэеэр дэгжээгээд
Дааган мориёо хүүлдэжэ
Дархан солоёо нэрлүүлжэ ябаарайгты!
Найман тээшээ намаалжа
Наян тээшээ дэлгэржэ ябагты
Наран шэнди тунгалаг
Нажар шэнди налгай ябагты!
Аяндаа амар
Замдаа хайн ябажа
Хүрэхэ газартаа хүрэжэ
Ханахан хэргээ бүтээжэ
Ута наха нахалжа
Удаан жаргал эдэлжэ хууха болыт!
Айл зондоо хүндэтэй ябагты!
Аймаг соогоо суутай ябагты!
Ажал хүдэлнэри дөө урагшатай ябагты!
Сээжэ дүүрэн сэнгүүтэй
Сэтьхэл дүүрэн золтой ябагты!
Дуу домогтой
Зугаа найртай ябагты!
Холо ябабал мэндэеэ хүргэлсэн
Ойро ябабал орожо гаралсан
Элүүр энхэ, хайн хайхан
Ажал хүдэлмэриөөр
арад зондо хүндэтэй
Хүхюүн зугаатай ябагты!
Огторгой хүрэм
Омогтой ябагты
Ороноор дүүрэн
Нүхэдтэй ябагты!
Сэсэн бодолтой
Сэбэр байдалтай
Уран хургат ай
Урин аргатай жаргагты!
Уужам сэтьхэлтэй
Уута зугаатай
Үнэн нүхэдтэй
Үнэр дүүнэртэй хуугты!
Хүсэд хэсэлтэй
Үсэд хүсэтэй
Баян жаргалтай
Баян хэшэгтэй байгты!